€ 19,99. 
Retourtje Barcelona. 
Tuurlijk, je weet dat 1,5 meter geen optie is. En CO2? Jaa-haa. Dat weet je heus wel. Maar het is herfstvakantie, nog even, met je gezin. Moet kunnen, toch?

Niemand is heilig. De korte termijn is soms belangrijker dan de lange termijn. Je eigen wensen kunnen zwaarder wegen dan het algemene belang. 

Politici zijn ook niet heilig. Een burgerberaad kan ze helpen om voorbij de volgende verkiezingen te kijken.  

Een burgerberaad, wat is dat? 

Een burgerberaad is een groep doodgewone mensen die politiek beleid maken. 

Waarover maken die burgers beleid? 

Over gevoelige, complexe onderwerpen. Onderwerpen die politici – als een té hete kroket -niet durven op te pakken, omdat ze de blaren in hun mond al voelen: de woede van schreeuwende burgers op social media, en het rode potlood van boze burgers in stemhokjes. 

Een voorbeeld van zo’n onderwerp was het jaren slepende abortusvraagstuk in Ierland. Het land was diep verdeeld. Het waren 99 burgers in een burgerberaad die in 2018 besloten om het verbod op abortus uit de grondwet te halen. De senaat stemde in. Een ander voorbeeld is de discussie in Australië rond de opslag van nucleair afval in de woestijn. In 2016 sprak een burgerberaad van 350 man zich uit tegen die opslag. En dit jaar was er een burgerberaad in Frankrijk. President Emmanuel Macron vroeg 150 Franse burgers hoe Frankrijk, op sociaal rechtvaardige wijze met minstens 40% de uitstoot van broeikasgassen kan verminderen. 

Wie zitten er in zo’n burgerberaad?  

Een burgerberaad is een dwarsdoorsnede van de samenleving: jong en oud, rijk en arm, stad en platteland, noord en zuid, hoog- en laagopgeleid en alles er tussenin. In een burgerberaad zijn alle sociale en etnische groepen in de samenleving vertegenwoordigd. 

Kun je je daarvoor opgeven? 

Nee, anders zit je zo weer met al diezelfde types aan tafel. De selectie is random. Het begint met bellen: duizenden telefoonnummers. Een onafhankelijk bureau vraagt naar bijvoorbeeld leeftijd, opleiding, inkomen, werk, woonplaats en afkomst. En of je bereid bent om mee te doen. Op basis van de antwoorden volgt via loting een definitieve selectie. Die moet representatief zijn voor álle lagen van de samenleving: de boer met duizenden koeien én de veganist, de CEO én de schoolverlater, de 65+’er en de student.  

Dus ook mensen die nooit een krant lezen? 

Zeker. Dat zijn vaak mensen die je vaak eerst moet overtuigen, omdat ze er zelf ook niet in geloven dat zij politieke besluiten kunnen nemen. 

Kúnnen ze dat dan wel? 

Ja, vaak tot hun eigen verbazing. Maar waar ze zelf ook achterkomen: voorkennis is niet nodig. Het burgerberaad komt namelijke meerdere weekenden samen. Deelnemers gaan eerst luisteren naar verschillende experts die het onderwerp van álle kanten belichten. Als deelnemer mag je zelf om sprekers vragen. Moet je klimaatmaatregelen nemen, en vind je klimaatverandering maar onzin? Dan mag je om een wetenschapper uitnodigen die klimaatverandering ontkent. 

Vervolgens gaan ze met elkaar in deliberatie. Dat wil zeggen, ze gaan onder leiding van een professionele gespreksbegeleiders met elkaar het gesprek aan. Niet om uit te blinken in geniale oneliners. Niet om je af te zetten tegen de vorige spreker, maar om uit te vinden waar je het, ondanks de verschillen, met z’n allen over eens bent. En wat er nodig is om dát te bereiken. Iedereen doet mee. Ieders bijdrage is welkom. Ieders stem wordt gehoord – ook van wie niet makkelijk uit z’n woorden komt. 

Tot slot komt het burgerberaad met een voorstel.

Dat vervolgens in de onderste la van de ambtenaar komt te liggen 

Nee. Een burgerberaad heeft een mandaat. Van tevoren is duidelijk wat er met de uitkomst gebeurt. Macron zegde bijvoorbeeld toe dat hij de aanbevelingen ongefilterd zou overnemen, maar gaf zichzelf het recht om drie jokers te in te zetten. 

Hij hield woord. Het burgerberaad kwam met 149 aanbevelingen. Met één van zijn jokers  voorkwam Macron bijvoorbeeld dat dividendbelasting naar klimaatmaatregelen ging. 146 aanbevelingen nam hij dus over. 

Zoals? 

Zoals een verbod op terrasverwarming en reclame voor vervuilende auto’s. En een verplichting aan bedrijven om ook een groene jaarrekeningen op te stellen. Dankzij het burgerberaad gaat Frankrijk de komende twee jaar 15 miljard euro extra besteden aan het versneld vergroenen van de economie.

De meest vérgaande aanbeveling van de burgers is om milieubescherming in Artikel 1 van de Franse grondwet te zetten. Macron vraagt de Fransen per referendum nog om goedkeuring. Als hij die krijgt moet alle wetgeving rekening houden met de bescherming van het milieu. 

Het Franse Planbureau rekende het hele pakket een voorgestelde maatregelen door. 

En? 

De maatregelen samen leiden inderdaad tot 40% reductie: ruim vóór 2030. Dus wat politici in de afgelopen 30 jaar niet lukte, deden gewone burgers in zes maanden tijd. Ze luisterden, praatten en besloten wat er gedaan moet worden. 

Waarom lukt het burgers wél? 

‘Wij, burgers, zijn creatief. We hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel, mits we de verantwoordelijkheid en het vertrouwen krijgen’, zegt Eva Rovers. Rovers is auteur en in Nederland één van de belangrijkste pleitbezorgers van het burgerberaad. Ik hoorde haar verhaal over het burgerberaad in een circustent op het Museumplein tijdens de September Rebellie van Extinction Rebellion (XR). 

Wat in het voordeel van burgers werkt is dat ze zich niet hoeven te bekommeren om verkiezingsuitslagen, zegt Rovers. Ze zijn ook niet gevoelig voor de lobby van grote, belanghebbende bedrijven. Zij kunnen vérder vooruitdenken en zich met elkaar, makkelijker richten op het algemene belang. Ze komen bijvoorbeeld sneller op voor de belangen van onze nog ongeboren kleinkinderen.  

Volgens Rovers betekent het niet dat we ‘de democratie bij het grofvuil moeten zetten’. Ze ziet het burgerberaad ‘als een uitbereiding van de democratie. Je schaft er niets mee af. Je versterkt de democratie, je verrijkt haar.’ 

Als het burgerberaad zo goed werkt, waarom doen we het in Nederland dan nog niet? 

Rovers: ‘In Nederland hadden we de klimaattafels: daar zat iedereen aan tafel, behalve de burgers. Wie wél aan tafel zaten? Dat waren de grote bedrijven, met de grote belangen, die veel te veel te verliezen hebben van stevig klimaatbeleid. Het resultaat van de klimaattafels was daarom niet half zo daadkrachtig als waar de Franse burgers mee kwamen.’

De boodschap van Rovers en XR kwam aan. Op 7 oktober j.l. diende Agnes Mulder, Kamerlid Christen-Democratisch Appèl, een motie in over de mogelijkheden van burgerpanels. Alle partijen steunden die, op de VVD, FvD, 50+ en Denk na. 

XR Haarlem nam onlangs het initiatief voor een lokaal burgerberaad voor het klimaat. Ook dat is interessant, want duurzame energie is vrijwel altijd lokaal opgewekte energie. 

Conclusie

Effectief klimaatbeleid is hard nodig, en zal iedereen raken. Het is goed om dat beleid niet uitsluitend over te laten aan de politiek. En de lobby van grote bedrijven. Het is goed om échte vertegenwoordigers van het volk mee te laten praten. En mee te laten beslissen.

Ben je benieuwd hoe het in Haarlem gaat? Meld je dan aan voor de online uitzending vanuit Cultuurcentrum De Petterij, op 27 oktober a.s., van 20.00 tot 21.30 uur. 

Verder lezen?

Toen ik net klaar was met schrijven, kreeg ik een artikel van De Correspondent over burgerberaden in mijn mailbox, van Jelmer Mommers en Eva Rovers zelf. Ze duiken er nog wat dieper in en sluiten af met een lijst met andere publicaties. Er is gelukkig veel aandacht voor het onderwerp.